CHUYÊN MỤC TƯ VẤN – TRUYỀN THÔNG – GIÁO DỤC SỨC KHỎE

NGUỒN SÁNG CHUẨN – TIÊU CHÍ QUAN TRỌNG TRONG KHÁM KIỂM TRA SẮC GIÁC

     Sắc giác là chức năng quan trọng của thị giác, đóng vai trò thiết yếu trong đời sống con người. Nó giúp chúng ta nhận thức thế giới xung quanh, hỗ trợ công việc, đảm bảo an toàn, ngoài ra cảm nhận màu sắc còn ảnh hưởng đến tâm lý riêng của mỗi người. Hiện nay, sắc giác là một tiêu chuẩn bắt buộc trong nhiều ngành nghề như: Phi công, Thủy thủ, lính cứu hỏa, lái tàu, tài xế, Y tế, công nghiệp điện, công nghiệp hóa chất, dệt may, thiết kế,…

     Trong y học, rối loạn sắc giác có thể là triệu chứng của nhiều bệnh lý hoặc tác dụng phụ của dược phẩm/hóa chất, đặc biệt là các bệnh về mắt. Do đó, việc kiểm tra sắc giác chính xác có ý nghĩa quan trọng trong việc khám tuyển dụng các ngành nghề yêu cầu thị lực màu, phát hiện và theo dõi bệnh lý.

Farnsworth Munsell Dichotomous D-15 Color Vision Test

VAI TRÒ CỦA NGUỒN SÁNG CHUẨN TRONG KIỂM TRA SẮC GIÁC

     Để xác định chính xác tình trạng sắc giác, cần đảm bảo nhiều yếu tố, trong đó nguồn sáng đạt tiêu chuẩn là yếu tố then chốt.

     Vì màu sắc là thuộc tính của ánh sáng, nên ánh sáng ảnh hưởng trực tiếp đến cách mắt chúng ta nhận diện và phân biệt màu sắc, vì vậy nguồn sáng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm tra sắc giác. Nếu sử dụng nguồn sáng không đạt chuẩn, có thể gây ra các hiện tượng sau:

• Hiệu ứng Purkinje: hiệu ứng này tạo ra sự khác biệt về sự tương phản màu sắc dưới các mức độ chiếu sáng khác nhau. Nếu sử dụng nguồn sáng không đủ mạnh, không đủ tiêu chuẩn khi kiểm tra sắc giác thì hiệu ứng Purkinje có thể khiến người bệnh không phân biệt được màu đỏ rõ ràng gây sai lệch kết quả chẩn đoán.

• Hiện tượng Metamerism: còn được gọi là hiện tượng đồng sắc dị phổ khi hai vật thể có màu giống nhau dưới nguồn sáng này nhưng lại khác nhau dưới nguồn sáng khác, điều này có thể gây nhầm lẫn trong việc đánh giá khả năng phân biệt màu sắc của con người.

Nguồn Sáng Chuẩn CIE D65 – Tiêu Chuẩn Vàng Cho Kiểm Tra Sắc Giác

     Để đảm bảo kết quả kiểm tra sắc giác chính xác và nhất quán, nguồn sáng sử dụng phải là D65, đây là tiêu chuẩn ánh sáng do Ủy ban Chiếu sáng Quốc tế (CIE) quy định. Nguồn sáng D65 mô phỏng sự phân bố quang phổ của ánh sáng tự nhiên mức trung bình vào buổi trưa ban ngày, nhiệt độ màu tương quan (CCT) là 6500K. tiêu chuẩn ánh sáng này được sử dụng rộng rãi trong kiểm tra màu sắc, đặc biệt trong các lĩnh vực như in ấn, dệt may, sơn phủ và kiểm tra sắc giác.

Đặc điểm của nguồn sáng D65:

• Mô phỏng ánh sáng trắng tự nhiên với nhiệt độ màu tương quan 6500K
• Dải quang phổ đầy đủ, tái tạo màu chính xác
• Chỉ số hoàn màu (CRI) cao: 98–100, đảm bảo hiện thị màu sắc trung thực
• Bóng đèn D65 có rọi ổn định, không nhấp nháy

Các giải pháp để có nguồn sáng CIE D65 phục vụ mục đích kiểm tra sắc giác:

     Để có nguồn sáng CIE D65 chúng ta có thể sử dụng nguồn sáng tự nhiên hoặc nhân tạo. mỗi giải pháp đều có ưu điểm và nhược điểm riêng.

1. Ánh sáng tự nhiên ngoài trời

– Ưu điểm:

• Được coi là nguồn sáng có dãy quang phổ đầy đủ và cân bằng nhất, giúp hiển thị màu sắc chân thực nhất,
• Dễ tiếp cận, không tốn chi phí

– Nhược điểm:

• Tính không ổn định: đây là nhược điểm lớn nhất do cường độ và quang phổ của ánh sáng tự nhiên thay đổi liên tục trong ngày, phụ thuộc vào thời tiết và mùa.
• Khó kiểm soát: không thể điều chỉnh được cường độ, góc chiếu, nên khó khăn trong việc thiết lập được độ rọi duy trì theo quy chuẩn chiếu sáng Quốc gia (QCVN 22:2016/BYT)

– Sử dụng: Có thể tận dụng ánh sáng tự nhiên để kiểm tra sắc giác nếu không có thiết bị chuyên dụng nào khác, hoặc khi chỉ cần kiểm tra sàng lọc sơ bộ mà không yêu cầu tính chính xác cao

2. Tủ so màu (Color Viewing Booth): Đây là phương pháp phổ biến và hiệu quả nhất để có nguồn sáng chuẩn CIE D65

– Ưu điểm:

• Tiêu chuẩn hóa điều kiện ánh sáng: Cung cấp môi trường ánh sáng được kiểm soát và tối ưu hóa điều kiện ánh sáng chuẩn, loại bỏ ảnh hưởng của môi trường ánh sáng bên ngoài.
• Đảm bảo tính nhất quán: Các lần kiểm tra được thực hiện dưới cùng một điều kiện ánh sáng tiêu chuẩn, rất quan trong khi theo dõi sự thay đổi thị lực màu của một người theo thời gian, hay so sánh kết quả giũa các lần kiểm tra
• Tiết kiệm thời gian kiểm tra và nâng cao độ tin cậy.

– Nhược điểm:

• Chi phí đầu tư cao: các loại tủ so màu thương mại chuyên dụng trên thị trường hiện nay có giá khá cao, đây là rào cản đối với các cơ sở Y tế có ngân sách hạn hẹp.
• Yêu cầu không gian: tủ so màu thường chiếm một phần không gian phòng khám, đây là vấn đề đối với các cơ sở có không gian hạn chế
• Chi phí bảo trì: tủ so màu cần được bảo trì định kỳ để dảm bảo nguồn sáng hoạt động tốt, cần thay bóng đèn sau 2000-3000 giờ.

– Sử dụng: Giải pháp này phù hợp với các phòng khám nhãn khoa chuyên sâu, cần kiểm tra sắc giác chuyên nghiệp và thường xuyên cho mọi đối tượng với mong muốn đạt kết quả chính xác và ổn định.

Hình 4: Một số loại tủ so màu (nguồn: internet)

3. Tự thiết kế hệ thống chiếu sáng với bóng đèn D65: đây cũng là một giải pháp hiệu quả để có nguồn sáng chuẩn CIE D65

– Ưu điểm:

• Tiết kiệm chi phí: việc tự mua vật liệu giá thành sẽ rẻ hơn rất nhiều so với giá của tủ so màu thương mại chuyên nghiệp.
• Tùy chỉnh theo nhu cầu cụ thể: có thể tự chọn vật liệu, thiết kế theo kích thước phù hợp, chọn nguồn sáng theo nhu cầu.
• Độ rọi: có thể đo đạc và thiết lập rọi duy trì theo quy chuẩn chiếu sáng
• Bảo trì: có thể tự kiểm tra, sửa chữa, thay thế các bộ phận dễ dàng

– Nhược điểm:

• Tiêu chuẩn ánh sáng: phải có kiến thức, kỹ thuật về chiếu sáng và các thiết bị đo lường để đạt ánh sáng chuẩn
• Độ đồng đều ánh sáng: nếu thực hiện không đúng kỹ thuật, không có thiết bị đo lường ánh sáng sẽ phân bố không đều, độ rọi sẽ không đạt quy chuẩn.
• Độ bền và tính thẩm mỹ: tủ tự làm có thể sẽ không bền và đẹp như các sản phẩm thương mại chuyên nghiệp
• Các yếu tố khác: khó khăn trong việc kiểm soát các yếu tố như mức phản xạ bề mặt trong tủ, góc chiếu sáng, ánh sáng ngoại lai

– Sử dụng: Có thể chọn giải pháp tự thiết kế nếu kinh phí hạn chế, hoặc cần nguồn sáng theo yêu cầu cụ thể. Nếu biết cách bố trí ánh sáng, tuân thủ kỹ thuật chiếu sáng thì giải pháp này hoàn toàn có hiệu quả tương tự tủ so màu chuyên nghiệp.

KHOA KHÚC XẠ – KTV KHÚC XẠ - CNĐD ĐINH HÙNG THẮNG

♡♡♡♡♡♡♡♡♡♡

KHOA KHÚC XẠ – BỆNH VIỆN MẮT TP. HCM
280 Điện Biên Phủ, phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh 
☏ 028 393 25521
✉ khoakhucxa.bvmtphcm@gmail.com
facebook.com/KhoaKhucXaBenhVienMatTP.HCM