BS.CKII. Đinh Hoàng Yến
Mộng thịt là gì?
Mộng thịt (Pterygium
) là một khối tăng sinh lành tính kết mạc mắt và lan vào giác mạc.
Mộng có hình tam giác thường xuất hiện ở hai góc trong hoặc ngoài của mắt, mộng có xu hướng phát triển vào trung tâm giác mạc gây giảm thị lực. Bệnh có thể ảnh hưởng đến một hoặc cả hai mắt, hay gặp ở những người tiếp xúc thường xuyên với ánh nắng mặt trời, gió và bụi.
Nguyên nhân & Yếu tố nguy cơ
Nguyên nhân chính xác của mộng thịt chưa được hiểu rõ hoàn toàn, nhưng bệnh có liên quan chặt chẽ đến các yếu tố sau:
- Tiếp xúc với tia cực tím (UV): Phơi nhiễm lâu dài với tia UV từ ánh nắng mặt trời là một yếu tố nguy cơ chính.
- Chất kích thích từ môi trường: Tiếp xúc với gió, bụi, cát và khói làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Khí hậu khô & nóng: Bệnh phổ biến hơn ở những người sống ở vùng nhiệt đới hoặc khô cằn.
- Yếu tố di truyền: Nếu trong gia đình có người bị mộng thịt, nguy cơ mắc bệnh có thể cao hơn.
Triệu chứng
- Khối tăng sinh có thể nhìn thấy: một khối bất thường hình tam giác có đỉnh hướng về trung tâm giác mạc.
- Kích ứng mắt: Mắt bị đỏ, nóng rát và ngứa.
- Khô mắt: Cảm giác cộm xốn tại mắt.
- Mờ mắt: Nếu mộng thịt phát triển vào giác mạc và che khuất trục thị giác.
- Loạn thị: Mộng thịt có thể làm thay đổi bề mặt giác mạc, người bệnh nhìn vật bị nhòe.
Phân loại
Dựa vào kích thước và khả năng xâm lấn vào giác mạc, người ta chia mộng thịt thành 4 độ:
- Mộng độ 1: Mộng phát triển đến rìa giác mạc.
- Mộng độ 2: Mộng phát triển qua rìa giác mạc nhưng chưa đến bờ đồng tử.
- Mộng độ 3: Mộng phát triển đến bờ đồng tử.
- Mộng độ 4: Mộng xâm lấn qua bờ đồng tử.
Chẩn đoán
Bác sĩ chuyên khoa mắt có thể chẩn đoán mộng thịt bằng các phương pháp sau:
- Khám mắt bằng mắt thường: Quan sát trực tiếp sự phát triển của mộng thịt.
- Khám bằng đèn khe: Quan sát chi tiết kết mạc và giác mạc.
Phương pháp điều trị
Việc điều trị tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của triệu chứng:
- Điều trị bảo tồn (Không phẫu thuật)
- Thuốc nhỏ mắt bôi trơn: Nước mắt nhân tạo giúp giảm khô và kích ứng.
- Thuốc nhỏ mắt chống viêm: Nhỏ mắt chứa steroid hoặc NSAID chỉ sử dụng khi mộng thịt có tình trạng viêm, giúp giảm đỏ và sưng, thuốc phải được bác sĩ kê toa và người bệnh không được tự ý mua nhỏ trong thời gian dài.
- Kính râm: Bảo vệ mắt khỏi tia UV để ngăn chặn sự tiến triển của bệnh.
- Tránh các chất kích thích: Giảm tiếp xúc với bụi, khói và gió.
- Phẫu thuật loại bỏ mộng thịt
Phẫu thuật được chỉ định khi:
- Mộng thịt phát triển quá mức vào giác mạc và cản trở tầm nhìn.
- Gây khó chịu kéo dài hoặc ảnh hưởng đến thẩm mỹ.
- Gây loạn thị đáng kể.
Các phương pháp phẫu thuật:
- Phương pháp cắt mộng đơn thuần: Nhanh, không đòi hỏi kỹ thuật và trang thiết bị phức tạp, tuy nhiên tỉ lệ tái phát mộng thịt cao.
- Phương pháp cắt mộng có ghép kết mạc tự thân: Dùng mô kết mạc của bệnh nhân để che phủ vùng mộng thịt đã cắt bỏ. Phương pháp này có tỉ lệ tái phát thấp, an toàn, hiệu quả, là phương pháp đang được các cơ sở y tế áp dụng rộng rãi.
- Phương pháp cắt mộng có ghép màng ối: Sử dụng mô hiến tặng để che phủ vùng mộng thịt đã cắt bỏ, phương pháp này cũng giúp giảm khả năng tái phát.
- Phương pháp cắt mộng kèm ghép kết mạc có vạt xoay: Là phương pháp an toàn, hiệu quả, tỉ lệ tái phát thấp.
- Các liệu pháp bổ trợ: Sử dụng các chất chống chuyển hóa để giảm nguy cơ tái phát.
Phòng ngừa
- Đeo kính râm chống tia UV: Quan trọng để giảm tiếp xúc với ánh nắng.
- Dùng nước mắt nhân tạo: Giúp ngăn ngừa khô mắt và kích ứng.
- Tránh môi trường bụi bặm/gió mạnh: Sử dụng kính bảo hộ khi cần thiết.
- Khám mắt định kỳ: Phát hiện sớm có thể ngăn ngừa biến chứng.
Tiên lượng & Tỷ lệ tái phát
- Mộng thịt thường lành tính nhưng có thể tái phát ngay cả khi đã được điều trị bằng phẫu thuật, do đó việc phòng ngừa trước các yếu tố nguy cơ là khá quan trọng.
- Tỷ lệ tái phát cao hơn nếu người bệnh trẻ tuổi, thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
- Phẫu thuật ghép kết mạc tự thân giúp giảm đáng kể nguy cơ tái phát.
Kết luận
Mộng thịt là một bệnh lý mắt phổ biến do tiếp xúc lâu dài với tia UV và các chất kích thích từ môi trường. Các trường hợp nhẹ có thể được kiểm soát bằng cách sử dụng thuốc nhỏ mắt và bảo vệ mắt khỏi tia UV, trong khi những trường hợp nặng có thể cần phẫu thuật. Việc phòng ngừa bằng đeo kính râm và tránh các yếu tố nguy cơ là rất quan trọng trong việc giảm nguy cơ mắc và tái phát mộng thịt.
