Nhịn ăn trước phẫu thuật là một yêu cầu y tế quan trọng mà bất cứ bệnh nhân nào cũng cần tuân thủ để đảm bảo ca phẫu thuật diễn ra suôn sẻ và hạn chế tối đa các biến chứng. Đây không phải là một quy định mang tính hình thức mà thực tế đã được chứng minh bởi nhiều nghiên cứu y khoa trên toàn thế giới. Việc ăn uống trước phẫu thuật có thể dẫn đến những nguy hiểm nghiêm trọng, ảnh hưởng đến sự an toàn của bệnh nhân.
Bài viết này sẽ giải thích cặn kẽ lý do tại sao nhịn ăn là một bước chuẩn bị bắt buộc, những nguy cơ nếu không thực hiện đúng, thời gian nhịn ăn phù hợp cho từng loại phẫu thuật, cũng như một số câu hỏi thường gặp xoay quanh vấn đề này.
1. Nguy cơ hít sặc – Mối nguy hiểm lớn nhất
Một trong những nguyên nhân chính khiến bệnh nhân phải nhịn ăn trước phẫu thuật là để tránh nguy cơ hít sặc (Aspiration). Đây là tình trạng thức ăn hoặc dịch vị từ dạ dày trào ngược lên thực quản và đi vào phổi. Khi bị gây mê, các phản xạ nuốt và ho bị ức chế, khiến cơ thể không thể ngăn chặn thức ăn hoặc dịch tiêu hóa xâm nhập vào đường hô hấp.
Hít sặc có thể gây ra:
✔ Viêm phổi hít sặc, một tình trạng nhiễm trùng nguy hiểm, có thể dẫn đến suy hô hấp.
✔ Tắc nghẽn đường thở, gây thiếu oxy, có thể đe dọa tính mạng ngay trong quá trình phẫu thuật.
✔ Tổn thương phổi nghiêm trọng, làm chậm quá trình hồi phục của bệnh nhân.
2. Giảm nguy cơ buồn nôn và nôn sau phẫu thuật
Sau khi phẫu thuật, tác dụng phụ của thuốc mê có thể khiến bệnh nhân cảm thấy buồn nôn, chóng mặt, hoặc nôn ói. Nếu dạ dày còn chứa thức ăn, tình trạng này có thể trầm trọng hơn, dẫn đến:
✔ Nôn sau phẫu thuật, ảnh hưởng đến vết mổ, làm chậm quá trình lành thương.
✔ Tăng nguy cơ hít sặc ngay sau khi tỉnh mê, có thể gây nguy hiểm nếu bệnh nhân nôn mà không kiểm soát được.
✔ Cảm giác khó chịu kéo dài, khiến quá trình hồi phục trở nên mệt mỏi hơn.
3. Nhịn ăn giúp quá trình gây mê diễn ra thuận lợi
Gây mê là một bước quan trọng trong phẫu thuật, và hiệu quả của nó có thể bị ảnh hưởng bởi sự có mặt của thức ăn trong dạ dày. Nếu bệnh nhân không nhịn ăn, điều này có thể dẫn đến:
✔ Thuốc mê hoạt động không ổn định, khiến bác sĩ khó kiểm soát độ sâu của mê.
✔ Khả năng tỉnh mê giữa ca phẫu thuật, một tình huống cực kỳ nguy hiểm.
✔ Khó khăn trong việc đặt ống nội khí quản, làm ảnh hưởng đến sự an toàn của bệnh nhân.
4. Nhịn ăn giúp bác sĩ thực hiện phẫu thuật dễ dàng hơn
Đối với nhiều loại phẫu thuật, đặc biệt là phẫu thuật vùng bụng, dạ dày hoặc hệ tiêu hóa, việc dạ dày chứa thức ăn có thể làm ảnh hưởng đến quá trình phẫu thuật. Nếu thức ăn vẫn còn trong hệ tiêu hóa, bác sĩ có thể gặp khó khăn trong việc thao tác, tăng nguy cơ biến chứng như:
✔ Chảy máu nhiều hơn, do áp lực từ hệ tiêu hóa tác động lên các cơ quan lân cận.
✔ Tăng nguy cơ nhiễm trùng, nếu thức ăn trong dạ dày bị rò rỉ vào khoang phẫu thuật.
✔ Ảnh hưởng đến tốc độ hồi phục, khiến bệnh nhân mất nhiều thời gian hơn để ổn định sau mổ.
5. Tiêu chuẩn nhịn ăn theo từng loại phẫu thuật
Mỗi ca phẫu thuật có quy định nhịn ăn khác nhau, tùy thuộc vào mức độ phức tạp và loại gây mê được sử dụng. Dưới đây là hướng dẫn chung từ Hiệp hội Gây mê Hoa Kỳ (ASA):
Phẫu thuật gây mê toàn thân: Nhịn ăn ít nhất 8 tiếng trước phẫu thuật (không ăn thức ăn đặc).
Phẫu thuật nội soi hoặc gây mê nhẹ: Nhịn ăn ít nhất 6 tiếng trước phẫu thuật.
Chất lỏng trong suốt (nước lọc, nước trà nhạt, nước táo không đường): Có thể uống đến 2 giờ trước phẫu thuật.
Tuy nhiên, mỗi bệnh viện và bác sĩ sẽ có hướng dẫn riêng, vì vậy bệnh nhân cần tuân thủ đúng theo chỉ định của đội ngũ y tế.
6. Những câu hỏi thường gặp
Hỏi: Có được uống nước trước phẫu thuật không?
Trả lời: Có, nhưng chỉ được uống nước lọc hoặc nước trong suốt trước 2 giờ phẫu thuật, tùy theo hướng dẫn của bác sĩ.
Hỏi: Nếu lỡ ăn uống trước phẫu thuật thì sao?
Trả lời: Cần báo ngay cho bác sĩ để có phương án xử lý. Tùy vào tình huống, ca phẫu thuật có thể bị hoãn lại để đảm bảo an toàn.
Hỏi: Nhịn ăn có ảnh hưởng đến sức khỏe không?
Trả lời: Không, vì thời gian nhịn ăn chỉ trong phạm vi an toàn (6-8 giờ), cơ thể hoàn toàn có thể thích nghi mà không gặp vấn đề gì.
KẾT LUẬN
Việc nhịn ăn trước phẫu thuật không chỉ giúp ca mổ diễn ra thuận lợi mà còn bảo vệ sức khỏe bệnh nhân, giảm nguy cơ biến chứng nguy hiểm như hít sặc, nôn sau phẫu thuật, rối loạn tiêu hóa, đồng thời đảm bảo thuốc mê hoạt động hiệu quả.
Đây là một phần quan trọng trong quy trình y khoa mà bệnh nhân cần nghiêm túc tuân thủ để đảm bảo sự an toàn và khả năng hồi phục tốt nhất. Nếu bạn sắp bước vào một ca phẫu thuật, hãy làm theo hướng dẫn của bác sĩ và chuẩn bị thật tốt để có kết quả phẫu thuật suôn sẻ.
